Phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Mạnh Hà - Cục trưởng Cục quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) xung quanh vấn đề này.

* Mặc dù gói tín dụng 30.000 tỷ đồng với lãi suất ưu đãi được hướng trực tiếp tới người mua nhà ở phân khúc thu nhập thấp và thương mại giá rẻ nhưng gần đây dư luận cho rằng việc hướng dẫn về điều kiện của Bộ Xây dựng chưa rõ ràng. Xin ông giải thích rõ hơn về vấn đề này?

Cục trưởng Nguyễn Mạnh Hà: Gói tín dụng này không phải là vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước hàng năm, mà là nguồn tái cấp vốn từ Ngân hàng Nhà nước cho các ngân hàng thương mại thực hiện theo nguyên tắc cho vay thương mại và phải thu hồi vốn, kể cả lãi, sau thời gian quy định mà hiện nay là 15 năm, theo đó gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng sẽ hỗ trợ cho vay đối với 4 nhóm đối tượng gồm cán bộ công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, người lao động có thu nhập thấp, có khó khăn về nhà ở được vay để mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội;

Cán bộ công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, người lao động thu nhập thấp khu vực đô thị, có khó khăn về nhà ở vay để mua, thuê nhà ở thương mại diện tích nhỏ, giá bán thấp (có quy mô dưới 70 m2/căn, giá bán dưới 15 triệu đồng/m2 hoặc tổng giá trị hợp đồng kể cả nhà và đất dưới 1,05 tỷ đồng);

Cán bộ công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, người lao động khu vực đô thị, đã có đất ở và chưa được Nhà nước hỗ trợ vay để xây mới hoặc cải tạo nhà ở phù hợp với quy hoạch; Các doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân vay để phát triển các dự án nhà ở xã hội cho nhóm đối tượng thứ nhất mua, thuê, thuê mua.

Tuy nhiên, cần phân biệt rõ để tránh nhầm lẫn giữa hai nhóm đối tượng mua nhà ở xã hội và mua nhà ở thương mại quy mô nhỏ, giá bán thấp là khác nhau. Đối với nhóm đối tượng người dân vay để mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội thì điều kiện là đã có hợp đồng mua, thuê mua nhà ở xã hội với chủ đầu tư theo quy định.

Điều kiện để người dân được ký hợp đồng mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội được Chính phủ quy định rõ tại Điều 14 Nghị định số 188/2013/NĐ-CP chứ không phải quy định tại Nghị quyết 02 và các văn bản hướng dẫn Nghị quyết này. Do đó, nếu là người lao động thu nhập thấp thì phải có thu nhập thường xuyên hàng tháng dưới mức phải đóng thuế thu nhập cá nhân.

Các yêu cầu về thủ tục xác nhận hộ khẩu, tình trạng nhà ở, thu nhập... được thực hiện từ trước khi người dân ký hợp đồng mua bán với chủ đầu tư. Quy định này để tránh tình trạng người không phải thu nhập thấp nhưng vẫn đăng ký mua nhà ở xã hội, vốn được hưởng nhiều ưu đãi của Nhà nước và thường có giá rẻ hơn nhà ở thương mại.

Còn nhóm đối tượng người dân vay vốn mua nhà ở thương mại diện tích nhỏ, giá bán thấp (có quy mô dưới 70m2/căn, giá bán dưới 15 triệu đồng/m2 hoặc tổng giá trị hợp đồng kể cả nhà và đất dưới 1,05 tỷ đồng) thì điều kiện là chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, hoặc có nhà ở nhưng diện tích quá chật chội (diện tích nhà ở bình quân nhỏ hơn 8m2/người); có hộ khẩu thường trú tại tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi có dự án nhà ở, đối với trường hợp tạm trú thì phải có đóng bảo hiểm xã hội từ 1 năm trở lên; đã có hợp đồng thuê, mua nhà ở thương mại theo quy định của pháp luật.

Các trường hợp này chỉ cần cơ quan, đơn vị nơi công tác, hoặc chính quyền địa phương nơi cư trú xác nhận về tình trạng nhà ở, không phải xác nhận về tình trạng thu nhập, không phải chứng minh mức thu nhập có thuộc diện phải đóng thuế thu nhập cá nhân hay không.

Như vậy, điều kiện vay vốn để mua nhà ở thương mại giá bán thấp dễ dàng hơn điều kiện vay để mua nhà ở xã hội do không phải chứng minh thu nhập, không khống chế mức thu nhập, người dân chỉ phải xác nhận tình trạng nhà ở. Sở dĩ phải phân định rõ ràng như vậy vì các dự án nhà ở thương mại không được ưu đãi như nhà ở xã hội.

Đây là giải pháp vừa giúp những người lao động có khó khăn về nhà ở cải thiện chỗ ở, vừa kích cầu thị trường bất động sản, khuyến khích các doanh nghiệp đẩy mạnh phát triển phân khúc sản phẩm nhà ở thương mại có giá bán thấp, thay vì chỉ tập trung vào các sản phẩm trung và cao cấp như trước đây.

Nói cách khác, người vay vốn để mua nhà ở xã hội được hỗ trợ đến 2 lần (thứ nhất là vay vốn mua nhà với lãi suất thấp, thứ hai là giá bán nhà ở xã hội thấp hơn nhà ở thương mại do đã được Nhà nước hỗ trợ tiền sử dụng đât, thuế VAT) nên điều kiện khắt khe hơn người vay vốn để mua nhà ở thương mại chỉ được hỗ trợ một lần (vay vốn mua nhà với lãi suất thấp).

* Vậy theo ông đâu là nguyên nhân khiến k ết quả giải ngân gói 30.000 tỷ đồng vẫn chậm?

Cục trưởng Nguyễn Mạnh Hà: Đến thời điểm 31/5/2015, gói hỗ trợ đã đạt được tổng số tiền cam kết cho vay đối với khách hàng là 14.161 tỷ đồng (gần 50% tổng gói hỗ trợ).

Trong đó, số tiền cam kết với khách hàng là hộ gia đình, cá nhân đạt 8.817 tỷ đồng (với 18.062 trường hợp đã được cam kết cho vay); số tiền cam kết với chủ đầu tư dự án là 5.344 tỷ đồng (37 dự án đã được cam kết cho vay). Tổng số tiền đã giải ngân là 7.621 tỷ đồng (đạt 25,4%). Số giải ngân thấp hơn số cam kết bởi phải phụ thuộc tiến độ thi công và hoàn thành các dự án nhà ở mà ng ười dân đã vay để mua, thuê mua. Thực tế đã có 17.624 hộ gia đình, cá nhân được giải ngân vốn vay với số tiền 5.520 tỷ đồng; 33 dự án đã được giải ngân với số tiền 2.101 tỷ đồng.

Đáng chú ý, tốc độ cam kết cho vay đã tăng rất mạnh trong những tháng cuối năm 2014 và 5 tháng đầu năm 2015, nhất là từ sau khi có Nghị quyết số 61/NQ-CP ngày 21/8/2014.

Theo báo cáo của các Ngân hàng thương mại tham gia gói tín dụng hỗ trợ nhà ở thì tại thời điểm 31/5/2015, số vốn vay đã cam kết cho khách hàng tăng 200,4% (14.161 tỷ đồng so với 7.232 tỷ đồng), số hộ gia đình, cá nhân được cho vay vốn tăng 249,7% (18.062 cá nhân so với 7.232 cá nhân) so với thời điểm 31/8/2014. Nếu so với thời điểm 31/12/2014 thì mức tăng tương đương lần lượt là 149,5% và 155%.

Tuy nhiên, việc triển khai cho vay gói 30.000 tỷ trong thời gian qua còn gặp một số khó khăn, vướng mắc. Một trong những nguyên nhân này là do quy định về điều kiện để được vay vốn hỗ trợ thì người có nhu cầu vay vốn phải có hợp đồng mua hoặc thuê mua đã ký với chủ đầu tư, nghĩa là trên thị trường phải có đủ sản phẩm phù hợp với điều kiện quy định.

Tuy nhiên, hiện nay, tại các địa phương, đặc biệt là địa bàn trọng điểm như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh thì số lượng dự án nhà ở xã hội , nhà ở thương mại có quy mô diện tích căn hộ nhỏ, giá bán dưới 15 triệu đồng m2 hoặc dưới 1,05 tỷ đồng/căn còn ít, chưa đáp ứng nhu cầu của người dân. Do đó, số lượng khách hàng là hộ gia đình, cá nhân có hợp đồng đã ký với chủ đầu tư dự án để đáp ứng điều kiện được vay vốn từ gói hỗ trợ còn hạn chế.

Đối với các đối tượng vay vốn là doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn từ gói hỗ trợ, nhưng còn vướng nợ xấu thì ngân hàng thương mại có thể từ chối cho vay để bảo đảm an toàn đối với hoạt động tín dụng trong ngân hàng theo quy định của Luật Tổ chức tín dụng. Do đó, các dự án này cũng chưa được vay vốn từ gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng.

Mặt khác, các đối tượng có nhu cầu vay vốn, ngoài việc bảo đảm đầy đủ các yêu cầu về đối tượng và điều kiện theo hướng dẫn của Bộ Xây dựng còn phải đảm các điều kiện theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Trong đó yêu cầu khách hàng là hộ gia đình, cá nhân phải có đủ vốn tối thiểu không vượt quá 20% tổng số tiền vay; doanh ngiệp là chủ đầu tư dự án phải có đủ vốn tối thiểu không vượt quá 30% tổng số tiền vay.

Ngoài ra, khách hàng vay vốn còn phải đáp ứng các điều kiện cho vay theo quy định của pháp luật hiện hành về cho vay của tổ chức tín dụng (phải chứng minh đủ khả năng thu nhập để trả nợ đối với khoản vay). Tựu trung lại, để được vay vốn hỗ trợ từ gói 30.000 tỷ đồng đòi hỏi đối tượng vay vốn phải đáp ứng các điều kiện chặt chẽ của Nhà nước và tổ chức tín dụng. Việc đưa ra các điều kiện đối với người có nhu cầu vay vốn là cần thiết, nhằm sử dụng gói hỗ trợ đúng mục đích và đối tượng, đồng thời bảo đảm điều kiện cho tổ chức tín dụng thu hồi được vốn cho vay.

Thực tế cho thấy việc quy định yêu cầu khách hàng phải chứng minh đủ khả năng thu nhập để tích lũy trả nợ là một trong những khó khăn đối với các đối tượng có thu nhập thấp có nhu cầu vay vốn từ gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng. Để giải quyết một phần vướng mắc này, tại Nghị quyết số 61/NQ-CP ngày 21/8/2014 Chính phủ đã cho phép kéo dài thời gian hỗ trợ từ 10 năm lên 15 năm, từ đó mức phải trả nợ gốc và lãi hàng tháng của người vay đã giảm nhiều và nhiều đối tượng đã hội đủ điều kiện về khả năng trả nợ để được vay vốn.

Trong quá trình thực hiện giải ngân cho vay vốn, một số đối tượng người dân vay mua nhà ở thương mại còn gặp vướng mắc về điều kiện thu nhập thấp dưới mức chịu thuế thu nhập cá nhân, do cách hiểu và vận dụng chưa đúng các văn bản hướng dẫn của Bộ Xây dựng và Ngân hàng nhà nước.

Việc người dân vay mua nhà ở thương mại phản ánh bị vướng mắc về điều kiện thu nhập thấp dưới mức chịu thuế thu nhập cá nhân như các trường hợp vay mua nhà ở xã hội là do cách hiểu và vận dụng chưa đúng các văn bản hướng dẫn của Bộ Xây dựng và Ngân hàng Nhà nước. Thời gian tới, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với Ngân hàng Nhà nước kiểm tra và hướng dẫn để tháo gỡ vướng mắc này.

* Xin ông cho biết giải pháp của Bộ Xây dựng để đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội và giải ngân gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng trong thời gian tới?​

​Cục trưởng Nguyễn Mạnh Hà: Đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội là mục tiêu quan trọng đã được đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030. Hiện nay, Bộ Xây dựng đang được giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng các dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở năm 2014 vừa được Quốc hội thông qua, trong đó có Nghị định về phát triển và quản lý nhà ở xã hội.

Một trong những yếu tố quan trọng là hình thành nguồn vốn trung và dài hạn do Nhà nước cho vay ưu đãi thông qua Ngân hàng chính sách xã hội và tổ chức tín dụng do Nhà nước chỉ định đồng thời cần đẩy mạnh huy động các nguồn vốn theo quy định của Luật Nhà ở để hỗ trợ cho đối tượng được hưởng chính sách nhà ở xã hội như: vốn đầu tư của Nhà nước từ ngân sách, công trái quốc gia, trái phiếu, vốn hỗ trợ phát triển chính thức, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước…

Bên cạnh đó cần có sự tham gia tích cực của các Bộ, ngành có liên quan trong việc đề xuất sửa đổi các cơ chế, chính sách về tài chính, tín dụng, thuế liên quan đến nhà ở xã hội; tạo điều kiện cho các hộ gia đình, cá nhân có đất ở phù hợp với quy hoạch vay vốn hỗ trợ để cải tạo, sửa chữa, xây dựng mới nhà ở của mình hoặc tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội để bán, cho thuê theo quy định của pháp luật.

Để đẩy nhanh việc giải ngân gói 30.000 tỷ đồng, trong thời gian tới Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ và Ngân hàng Nhà nước để xử lý, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai; đôn đốc, hướng dẫn các địa phương đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch và thủ tục chuẩn bị đầu tư, tạo quỹ đất để tăng nhanh nguồn cung về nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá thấp.

Dư luận xã hội cho rằng mức giải ngân quá chậm do các quy định "đá nhau", Ngân hàng không mặn mà với việc cho vay này.

Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Mạnh Hà, Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây Dựng) đã chính thức có văn bản trả lời tới truyền thông.

- Gần đây dư luận cho rằng gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng giải ngân chậm mà một trong nguyên nhân là do Bộ Xây Dựng hướng dẫn đối tượng thu nhập thấp dưới mức thu nhập cá nhân mới được vay. Xin ông giải thích rõ hơn về vấn đề này?

Ông Nguyễn Mạnh Hà: Gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng sẽ hỗ trợ cho vay đối với các nhóm đối tượng là cán bộ công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, người lao động có thu nhập thấp, có khó khăn về nhà ở được vay để mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội...

Bộ Xây Dựng đã hướng dẫn cụ thể điều kiện, thủ tục đối với các nhóm tượng được vay gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng, theo đó cần phân biệt rõ 2 nhóm đối tượng mua nhà ở xã hội (NOXH) và mua nhà ở thương mại (NOTM) quy mô nhỏ, giá bán thấp là khác nhau:

Đối với nhóm đối tượng người dân vay để mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội (NOXH) thì điều kiện là đã có hợp đồng mua, thuê mua NOXH với chủ đầu tư theo quy định. Điều kiện để người dân được ký hợp đồng mua, thuê, thuê mua NOXH được Chính phủ quy định rõ tại Điều 14 Nghị định số 188/2013/NĐ-CP.

Đối với nhóm đối tượng người dân vay vốn mua nhà ở thương mại (NOTM) diện tích nhỏ, giá bán thấp (có quy mô dưới 70 m2/căn, giá bán dưới 15 triệu đồng/m2 hoặc tổng giá trị hợp đồng kể cả nhà và đất dưới 1,05 tỷ đồng) thì điều kiện là: chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, hoặc có nhà ở nhưng diện tích quá chật chội (diện tích nhà ở bình quân nhỏ hơn 8m2 sử dụng/người); có hộ khẩu thường trú tại tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi có dự án nhà ở, đối với trường hợp tạm trú thì phải có đóng bảo hiểm xã hội từ 1 năm trở lên; đã có hợp đồng thuê, mua nhà ở thương mại theo quy định của pháp luật.

Các trường hợp này chỉ cần cơ quan, đơn vị nơi công tác, hoặc chính quyền địa phương nơi cư trú xác nhận về tình trạng nhà ở, không phải xác nhận về tình trạng thu nhập, không phải chứng minh mức thu nhập có thuộc diện phải đóng thuế thu nhập cá nhân hay không.

Như vậy, điều kiện vay vốn để mua NOTM giá bán thấp dễ dàng hơn điều kiện vay để mua NOXH do không phải chứng minh thu nhập, không khống chế mức thu nhập, người dân chỉ phải xác nhận tình trạng nhà ở.

Sở dĩ như vậy là vì các dự án NOTM không được ưu đãi như NOXH và đây là giải pháp vừa giúp những người lao động có khó khăn về nhà ở cải thiện chỗ ở, vừa kích cầu thị trường bất động sản, khuyến khích các doanh nghiệp đẩy mạnh phát triển phân khúc sản phẩm nhà ở thương mại trung bình và thấp thay vì chỉ tập trung vào các sản phẩm trung và cao cấp như trước đây.

- Nhưng trên thực tế kết quả giải ngân gói 30.000 tỷ đồng vẫn chậm theo đánh giá của nhiều người, vậy đâu là nguyên nhân thưa ông?

Đến thời điểm 31/5/2015, tổng số tiền cam kết cho vay đối với khách hàng là 14.161 tỷ đồng, tổng số tiền đã giải ngân là 7.621 tỷ đồng.

Theo báo cáo của các Ngân hàng Thương mại (NHTM) tham gia gói tín dụng hỗ trợ nhà ở, số vốn vay đã cam kết cho khách hàng tăng 200,4%; số hộ gia đình, cá nhân được cho vay vốn tăng 249,7%.

Tuy nhiên, kết quả giải ngân chưa đạt được như kỳ vọng do:

Một là, tại các địa phương, đặc biệt là tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh thì số lượng dự án NOXH, dự án NOTM có quy mô diện tích căn hộ nhỏ, giá bán dưới 15 triệu đồng m2 hoặc dưới 1,05 tỷ đồng/căn còn ít, chưa đáp ứng nhu cầu của người dân trên địa bàn

Hai là, để được vay vốn hỗ trợ từ gói 30.000 tỷ đồng đòi hỏi đối tượng vay vốn phải đáp ứng các điều kiện chặt chẽ của Nhà nước và tổ chức tín dụng.

Thực tế cho thấy việc quy định yêu cầu khách hàng phải chứng minh đủ khả năng thu nhập để tích lũy trả nợ là một trong những khó khăn đối với các đối tượng có thu nhập thấp có nhu cầu vay vốn từ gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng. Để giải quyết một phần vướng mắc này, tại Nghị quyết số 61/NQ-CP Chính phủ đã cho phép kéo dài thời gian hỗ trợ từ 10 năm lên 15 năm, từ đó mức phải trả nợ gốc và lãi hàng tháng của người vay đã giảm nhiều và nhiều đối tượng đã hội đủ điều kiện về khả năng trả nợ để được vay vốn.

Ba là, trong quá trình thực hiện giải ngân cho vay vốn, một số đối tượng người dân vay mua nhà ở thương mại còn gặp vướng mắc về điều kiện thu nhập thấp dưới mức chịu thuế thu nhập cá nhân, do cách hiểu và vận dụng chưa đúng các văn bản hướng dẫn của Bộ Xây Dựng và Ngân hàng nhà nước.

- Sắp tới Bộ Xây Dựng có giải pháp gì để đẩy mạnh phát triển NOXH và giải ngân gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng?

Ông Nguyễn Mạnh Hà: Cần đẩy mạnh huy động các nguồn vốn theo quy định của Luật Nhà ở để hỗ trợ cho đối tượng được hưởng chính sách NOXH, bao gồm: Vốn đầu tư của Nhà nước từ ngân sách, công trái quốc gia, trái phiếu, vốn hỗ trợ phát triển chính thức, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước…

Bên cạnh đó cần có sự tham gia tích cực của các Bộ, ngành có liên quan trong việc đề xuất sửa đổi các cơ chế, chính sách về tài chính, tín dụng, thuế liên quan đến NOXH…

Để đẩy nhanh việc giải ngân gói 30.000 tỷ, trong thời gian tới Bộ Xây Dựng sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ và Ngân hàng Nhà nước để xử lý, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai; phê duyệt quy hoạch và thủ tục chuẩn bị đầu tư, tạo quỹ đất để tăng nhanh nguồn cung về NOXH và NOTM có quy mô dưới 70 m2/căn, giá bán dưới 15 triệu đồng/m2 hoặc dưới 1,05 tỷ đồng căn.

- Xin cám ơn ông!

Việc bán căn hộ nhà ở xã hội tại dự án The Easter City trở nên khó khăn sau quyết định mới của Bộ Xây dựng

Điều này cũng ghi nhận tại dự án The Easter City, huyện Bình Chánh do Công ty cổ phần Quốc Cường Gia Lai làm chủ đầu tư. Trước tết năm ngoái, Công ty cổ phần Nam Tiến phấn khởi khi được phân phối hơn 100 căn nhà ở xã hội của dự án, cơ sở để thành công là khách hàng được vay gói 30.000 tỷ đồng. Sau khi đổ công sức quảng bá, sửa sang lại bộ mặt dự án, bắt đầu bán được kha khá. Tuy nhiên, niềm vui chưa lâu, ông Trần Đức Phương, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Nam Tiến, than thở: “Từ khi có quy định mới, tỷ lệ “rớt” giải ngân cho vay chiếm 50%! Trước đây không quy định thẩm định nguồn chứng minh thu nhập, bao nhiêu cũng được, miễn sao càng nhiều càng tốt để trả cho ngân hàng là được, nói chung dễ dàng thẩm định cho vay. Nay thu nhập cao sẽ không vay được, còn người thu nhập dưới 9 triệu đồng thì ngân hàng lại nhận định khoản này dành lo cho vợ chồng con cái hết mất, lấy đâu trả nợ. Vậy là “đẻ” tiếp một phương án mới, phải có nhà đồng tài trợ để trả nợ, tức từ bố mẹ hoặc anh chị em ruột. Nhưng khổ nỗi, bố mẹ già lấy nguồn đâu trả, còn anh chị em đang đi học thì lấy gì để đồng tài trợ? Vậy là tiếp tục bế tắc”. Tổng hợp từ Hiệp hội Bất động sản TPHCM cũng ghi nhận việc giải ngân “thực tế đang chậm lại, đứng lại!”.

Đã thu nhập thấp thì không thể vay!

Vậy nguyên nhân xuất phát từ đâu? Theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM, việc này xuất phát từ Văn bản 395 “hướng dẫn triển khai cho vay hỗ trợ nhà ở…” do Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam ký ngày 3-3-2015. Theo đó, tại mục 1 ghi rõ: “Khái niệm người lao động có thu nhập thấp… là không phải đóng thuế thu nhập cá nhân”. Điều này được hiểu như sau: Người không phải đóng thuế thu nhập cá nhân là mỗi tháng có thu nhập không quá 9 triệu đồng. “Ngay lập tức các ngân hàng có văn bản hướng dẫn thực thi quy định của Bộ Xây dựng! Quy định mới dẫn tới gói vay 30.000 tỷ đồng bị ngưng trệ”, ông Lê Hoàng Châu cho biết.

Ông Đoàn Chí Thanh dẫn chứng về một dự án tại phía Tây thành phố. Căn hộ nằm trong gói 30.000 tỷ đồng có tổng thanh toán 1 tỷ đồng, thanh toán trước 30%, số còn lại 700 triệu đồng. Nếu tính tròn thời gian khách hàng phải trả là 15 năm tương đương 180 tháng, cộng với lãi 5%/năm thì mỗi tháng phải trả lãi và vốn gần 7 triệu đồng. Nếu quy định thu nhập dưới 9 triệu đồng/tháng, trừ đi tiền thuê nhà, tiền ăn và các chi phí khác, chắc chắn khách hàng này sẽ không đảm bảo được số tiền phải trả như đã tính toán. Vì phương án trả nợ không có nên ngân hàng không cho vay là đương nhiên. Ông Đoàn Chí Thanh nhận xét, không hiểu lý do gì Bộ Xây dựng đi vào vòng luẩn quẩn như vậy: Trước đây gói 30.000 tỷ đồng bị tắc, ngày 31-10-2013 Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam ký ban hành Thông tư 18 hướng dẫn việc xác định các đối tượng được vay vốn khẳng định “không yêu cầu phải xác nhận về thu nhập”, nhờ đó sự việc cơ bản được suông sẻ. Nhưng sang tới văn bản mới này cũng do Thứ trưởng Nguyễn Trần Nam ký ban hành, lại xác định đối tượng là “không phải đóng thuế thu nhập cá nhân”, dẫn tới sự việc gần như tắc tị.

Ngay lập tức, Hiệp hội Bất động sản TPHCM có hai văn bản kiến nghị Bộ Xây dựng nêu thực tế: Việc ban hành Văn bản 395 có thể gây tác động rất lớn, ách tắc, ảnh hưởng đến tiến độ xét duyệt và kết quả giải ngân của gói 30.000 tỷ đồng. Đến nay có 15 ngân hàng tham gia thực hiện nhưng kết quả chỉ đạt hơn 20% là quá chậm, không đạt như kỳ vọng hỗ trợ người thu nhập thấp có nhà, trong khi chỉ còn một năm nữa, ngày 1-6-2016, gói tín dụng sẽ hết hạn.

Trong khi đó, văn bản trả lời do Cục trưởng Cục Quản lý nhà Nguyễn Mạnh Hà (ký ngày 15-5-2015) lại nêu sự thật hoàn toàn trái ngược: “Kết quả giải ngân tăng nhanh theo từng tháng, để đạt được kết quả như trên, Bộ Xây dựng đã phối hợp rất chặt chẽ với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các ngân hàng được giao triển khai thực hiện đã có nhiều cố gắng, thực hiện đúng các quy định, nhằm giảm thiểu việc trục lợi từ chính sách…”.

Thu nhập thấp … khó vay

Theo quy định mới nhất hồi tháng 3-2015 của Bộ Xây dựng thì “người thu nhập thấp”, tức là những người được hưởng ưu đãi từ gói tín dụng 30.000 tỷ đồng là những người có mức thu nhập không phải chịu thuế TNCN. Nghĩa là dưới 9 triệu đồng với người độc thân, với người đã có gia đình thì thu nhập của vợ chồng đều phải dưới 9 triệu, cộng thêm mức giảm trừ gia cảnh nếu có người phụ thuộc.

Ví dụ: 2 vợ chồng có thu nhập 9 triệu đồng, mua một căn hộ có giá 900 triệu đồng, trả trước 20% (là 180 triệu đồng), vay 80% là 720 triệu đồng, thời gian vay là 15 năm với lãi suất ưu đãi là 5%/năm. Hàng tháng, cặp vợ chồng này phải trả gốc + lãi là 7 triệu đồng. Hai vợ chồng có thu nhập 18 triệu đồng, gia đình có 2 đứa con, trừ chi phí cho 4 người với số tiền 4 triệu đồng/người: 18 triệu đồng - 16 triệu đồng = 2 triệu đồng. Như vậy, với thu nhập này, hai vợ chồng khách hàng nói trên sẽ không thể đáp ứng được yêu cầu của ngân hàng. Do đó, mặc dù nằm trong đối tượng được mua nhà theo gói 30.000 tỷ đồng nhưng họ vẫn không được vay.

Theo ông Lê Minh Trí, điều cơ bản để tháo gỡ khó khăn hiện nay là cần nới lỏng điều kiện cho vay. Ông Trí cho rằng chỉ cần 2 điều kiện: chưa có nhà và có thu nhập đủ khả năng trả nợ ngân hàng là có thể được vay tiền từ gói 30.000 tỷ. Ngoài ra, cần bổ sung thêm một đối tượng nữa vào danh sách những đối tượng được vay gói ưu đãi này, đó là người nhập cư mua nhà lần đầu. Các cơ quan chức năng cần cân nhắc thêm đối tượng này trong gói hỗ trợ tài chính 30.000 tỷ đồng.

Ngân hàng Nhà nước mới đây đã chấp thuận cho thêm 4 ngân hàng thương mại cổ phần được tham gia vào chương trình cho vay hỗ trợ nhà ở theo Nghị quyết 02 của Chính phủ. Cụ thể, Ngân hàng Quốc tế Việt Nam (VIB), Ngân hàng Á Châu (ACB), Ngân hàng Việt Nam Thương Tín (VietBank) và Ngân hàng Bưu điện Liên Việt (LienVietPostBank) sẽ được tham gia cho vay gói ưu đãi tín dụng 30.000 tỷ đồng theo quyết định này của Ngân hàng Nhà nước.

Như vậy, tính đến thời điểm hiện tại đã có 19 ngân hàng được tham gia chương trình cho vay hỗ trợ nhà ở theo Nghị quyết 02. Có 15 ngân hàng được tham gia cho vay từ gói 30.000 tỷ đồng là: BIDV, Agribank, Vietcombank, Vietinbank, MHB, Bảo Việt, Eximbank, PVComBank, Saigon Bank, TPBank, SHB, Nam Á, SeaBank, OceanBank và VPBank.

Gói ưu đãi tín dụng 30.000 tỷ đồng bắt đầu được triển khai thực hiện từ tháng 6/2013.

Ông Phong đã tham khảo ý kiến tại ngân hàng, văn phòng công chứng và được hướng dẫn, khi thanh toán đủ tiền cho ngân hàng và giải chấp tại văn phòng công chứng thì được chuyển nhượng.

Tuy nhiên, khi ông Phong hoàn tất các thủ tục thì sàn giao dịch bất động sản lại cho biết, không thể thực hiện thủ tục sang tên do đã vay mua nhà thuộc gói tín dụng hỗ trợ nhà ở. Ông Phong hỏi, ông có được thực hiện thủ tục sang tên căn hộ không? Nếu có thì theo hướng dẫn tại văn bản nào?

Bộ Xây dựng trả lời vấn đề này như sau:

Nội dung phản ánh của ông Phong chưa nêu rõ những thỏa thuận khi vay vốn để mua căn hộ chung cư thương mại giữa ông với ngân hàng cũng như với các đơn vị khác có liên quan.

Theo Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 7/1/2013 của Chính phủ thì các đối tượng không phải nộp thuế thu nhập cá nhân, có khó khăn về nhà ở, khi thuê, mua nhà ở thương mại có diện tích nhỏ hơn 70m2, giá bán dưới 15 triệu đồng/m2 từ các chủ đầu tư dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, được vay vốn tín dụng ưu đãi trong gói tín dụng 30.000 tỷ đồng từ 5 ngân hàng được chỉ định bao gồm Ngân hàng BIDV, Ngân hàng Agribank, Ngân hàng Vietinbank, Ngân hàng Vietcombank, Ngân hàng MHB.

Theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thì thời hạn cho vay đối với khách hàng thuê, mua nhà ở thương mại tối thiểu là 10 năm. Trong trường hợp khách hàng có nhu cầu vay dưới 10 năm thì khách hàng được thỏa thuận với ngân hàng thời hạn cho vay thấp hơn thời hạn cho vay tối thiểu (Điều 5 Thông tư số 11/2013/TT-NHNN ngày 15/5/2013 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam).

Về nguyên tắc, khi gia đình đã thanh toán đủ tiền mua trả ngân hàng và đã giải chấp thì được bán căn hộ đó (nếu không vi phạm các quy định của các hợp đồng đã ký). Việc mua bán thực hiện theo quy định của pháp luật và người mua được sang tên sở hữu đối với căn hộ đó. Để biết được vì sao gia đình không thể thực hiện được thủ tục sang tên, ông Phong cần làm việc cụ thể với chủ đầu tư, ngân hàng mà ông đã vay và các bên liên quan để được hướng dẫn giải quyết.

Theo cơ quan này, mặc dù các giải pháp đồng bộ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, hỗ trợ thị trường, giải quyết nợ xấu đã được Chính phủ, các bộ, ngành chỉ đạo quyết liệt triển khai và đã phát huy tác dụng bước đầu trong năm 2013 và quý 1/2014.

Tuy nhiên, thị trường bất động sản vẫn chưa hồi phục như kỳ vọng. Trên cơ sở chỉ đạo của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải tại cuộc họp của Ban Chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản ngày 18/4 vừa qua, Bộ Xây dựng xin kiến nghị với Chính phủ, Thủ tướng cho phép điều chỉnh sửa đổi một số quy định có liên quan đến gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng tại Nghị quyết số 02/2013 để đẩy nhanh tiến độ giải ngân.

Thứ nhất là cho phép kéo dài thời hạn trả nợ đối với khách hàng là hộ gia đình, cá nhân từ 10 năm lên 15 năm.

Thứ hai là mở rộng đối tượng vay vốn đối với hộ gia đình, cá nhân tại đô thị mua nhà ở thương mại riêng lẻ có tổng giá trị hợp đồng cả nhà và đất không quá 1,05 tỷ đồng (không khống chế về diện tích và đơn giá).

Đối với các hộ dân ở vùng thường xuyên xảy ra bão lũ thuộc các tỉnh duyên hải, Miền Trung đã có đất ở phù hợp với quy hoạch, chưa có nhà ở hoặc đã có nhà ở nhưng chưa đảm bảo an toàn khi xảy ra bão, lũ được vay để xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở cũng được vay vốn từ gói 30.000 tỷ.

Bên cạnh đó, các hộ dân ở đô thị, cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang tại các đô thị ở tất cả các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã có đất ở phù hợp với quy hoạch, có khó khăn về nhà ở được vay để xây dựng mới hoặc sửa chữa nhà ở, nhưng tổng số vốn vay không vượt quá 840 triệu đồng; các hợp đồng mua nhà ở xã hội đã ký trước 7/1/2013 mà chưa thanh toán hết tiền mua nhà cũng cần được vay như các đối tượng trên.

Bộ cũng kiến nghị Chính phủ bổ sung thêm một số ngân hàng thương mại cổ phần theo đề nghị của Ngân hàng Nhà nước được phép tham gia cho vay gói tín dụng hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng theo Nghị quyết 02 của Chính phủ.

Ngoài ra, cần tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện các nội dung theo Chỉ thị 2196/2011 của Thủ tướng Chính phủ về một số giải pháp tăng cường quản lý thị trường bất động sản; không cấp phép đầu tư mới đối với các dự án phát triển nhà ở thương mại, các dự án khu đô thị mới trong năm 2014 (trừ các các dự án nhà ở xã hội; nhà ở thương mại có diện tích dưới 70 m2, giá bán dưới 15 triệu đồng/m2; dự án cải tạo nhà chung cư cũ).

Trường hợp đặc biệt, các địa phương phải báo cáo cụ thể với Bộ Xây dựng xem xét, thẩm định trước khi trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.